مهر بررسی كرد؛ نشست ناتو معامله برد-برد یا اقناع الزامی اوکراین

بهمن: سیاست های توسعه طلبانه ناتو در برهه اخیر که با هدف پشتیبانی از اوکراین و حتی به عنوان ابزاری برای پیروزی در انتخابات های داخلی آمریکا و فرانسه انجام شده، سبب ایجاد تنش و ثبات زدایی شده است.

خبرگزاری مهر-گروه بین الملل: در اولین روزهای بعد از جنگ جهانی دوم و در پی نگرانی ها از گسترش کمونیسم در اروپا، آمریکا با اتحاد کشورهای اروپایی پیمان آتلانتیک شمالی را منعقد و تولد ناتو را رقم زد. پیمان ناتو برمبنای امنیت دسته جمعی و دفاع متقابل در صورت تهدید یک کشور عضو بنا شده است. به همین دلیل، خیلی از کشورها مانند سوئد، فنلاند و خصوصاً اوکراین از هیچ تلاشی در امتداد پیوستن به ناتو خودداری نکرده اند.
مسئله مهم این است که هویت هر اتحادیه ای در گرو وجود تهدیدی حیاتی و مشترک برای تمام اعضای آنست و در ضمن سالهای اخیر، هیچ رویدادی به اندازه جنگ روسیه و اوکراین توان بازتولید هویت ناتو و استواری پیوند میان اعضای این پیمان را نداشته است. بحران اوکراین بار دیگر روسیه را به عنوان تهدیدی خطیر در مقابل کشوری مطرح کرده که بدنبال عضویت در ناتو بوده و الان تمام اعضای پیمان خودرا ملزم به دفاع از اوکراین می دانند. هدفی که بیش از آنکه در خدمت دفاع از نظامیان و غیرنظامیان اوکراینی باشد، در امتداد نقش آفرینی فعال ناتو و افزایش عمق راهبردی آن تا مرزهای روسیه باید مورد تحلیل قرار گیرد.
به عبارتی، مناسبات موجود میان ناتو و اوکراین به شکل قابل توجهی یک جانبه است. از شروع جنگ تا کنون اوکراین و رییس جمهور آن ولودیمیر زلنسکی بارها درخواست مهمات نظامی و موافقت اعضا با پیوستن این کشور به ناتو را داشته و هر بار گرفتار وضعیتی شده که بسیاری مفسرین نام «وعده های سر خرمن» را بر آن نهاده اند.
این بار نیز واشنگتن از ۱۹ تا ۲۱ تیرماه سال جاری میزبان سران کشورهای عضو ناتو بود تا بار دیگر به بازتولید ماهیت خود در تقابل با روسیه بپردازد.
در نشست اخیر چه گذشت؟
در هفتاد و پنجمین سالگرد تاسیس ناتو، سران ۳۲ کشور عضو این پیمان گرد هم آمدند تا در ارتباط با گسترش پیوندهای نظامی میان اعضا و نیز راه های پایان دادن به بحران اوکراین بحث و تبادل نظر کنند. برمبنای تصمیمات اتخاذ شده، کمک ۴۰ میلیون یورویی، اعطای جنگنده های F-۱۶ و نیز سیستم های دفاع موشکی پاتریوت به اوکراین در دستور کار ناتو قرار گرفت، با اینحال همچنان با عضویت کی یف در پیمان آتلانتیک شمالی موافقت نشد.
در بیانیه پایانی این جلسه، علاوه بر روسیه، چین و ایران نیز مورد سرزنش قرار گرفته و برخی ادعاهای بی اساس مقابل این کشورها عنوان شد. اعضای ناتو در بیانیه پایانی اظهار داشتند که چین عاملی تعیین کننده در پشتیبانی از اقدامات نظامی روسیه بوده و باید به پشتیبانی مالی و سیاسی خود از روسیه مقابل اوکراین پایان بخشد.
در رابطه با ایران دیدگاه های مردود پیشین مجدداً مورد تاکید قرار گرفت و جو بایدن، رییس جمهور ایالات متحده آمریکا، عنوان نمود که روسیه تولید مهمات نظامی خودرا به کمک چین، ایران و کره شمالی سرعت بخشیده است. با این وجود، پکن و تهران با رد این ادعاها مواضع بی طرفانه و روشن خودرا مجدداً تکرار کردند. چین همین طور خواهان خروج ناتو از منطقه آسیا و اقیانوسیه شده است، چونکه باور دارد تنش های فعلی این منطقه به سبب سیاست های تحریک آمیزی است که از جانب اعضای ناتو اتخاذ می شود.
ایران نیز با اعلان اینکه آن چه در اوکراین درحال رخ دادن است نتیجه اقدامات تنش زای آمریکا و متحدان اروپایی آن می باشد، اظهارات سران ناتو در ارتباط با کمک نظامی تهران به مسکو را بی پایه و اساس، مردود و دارای اهداف سیاسی می داند. پرسش اصلی اما این است که باتوجه به آن چه ذکر شد آیا زلنسکی از آثار این نشست رضایت دارد؟ سخنرانی بایدن در نشست اخیر ناتو
تصمیمات سران ناتو؛ معامله برد-برد یا اقناع الزامی اوکراین؟
با ادامه جنگ، زلنسکی بارها اعلام نموده است که حمایت های نظامی فعلی پاسخگوی نیاز مبرم اوکراین نیست. وی بر این عقیده است که با ده یا بیست فروند جنگنده F-۱۶ اوکراین قادر به مقابله با روسیه نخواهد بود. همین طور برای امنیت آسمان خود حداقل به ۷ سامانه دفاع موشکی پاتریوت نیازمند است. این شروط اما تا کنون هیچ یک بطور کامل از جانب ناتو اجابت نشده است.
عضویت اوکراین در ناتو نیز همچنان منتفی به نظر می آید. برخی کشورها لزوم اصلاحات خصوصاً در حوزه فساد و اختلاس را پیش زمینه پذیرش عضویت اوکراین می دانند، حال آنکه واقعیت موضوع دیگری است. در حقیقت خیلی از کشورهای ناتو علاقه ای به تقابل مستقیم با روسیه ندارند. در صورت عضویت اوکراین در پیمان آتلانتیک شمالی، کشورهای عضو موظف به صف آرایی در مقابل مسکو هستند و چندان دور از منطق نیست که برخی کشورها از چنین تقابلی دوری گزینند.
بنابراین محافظه کاری اعضا از یک سو و محدودیت ارائه کمک های نظامی از طرف دیگر، اوکراین را در شرایطی قرار داده است که بدون اهرمی برای چانه زنی ناگزیر از پذیرش هرآن چیزی است که تصمیمات سران ناتو برای آن رقم بزند.
جای پای سست بایدن
یکی از مهم ترین تمایزات نشست اخیر با سالهای قبل، موقعیت متزلزلی است که رییس جمهور آمریکا در آن قرار دارد. بعد از آنکه عملکرد جو بایدن در مناظره با ترامپ سبب کاهش محبوبیت وی در نظرسنجی ها و به تبع آن افزایش شانس ترامپ برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری پیش روی ایالات متحده آمریکا شد، حالا ناتو یکی از مهم ترین ریسمان هایی است که بایدن برای بازگرداندن مقبولیت خود به آن چنگ می زند.
ریشه اهمیت ناتو برای بایدن را باید در اختلاف کلیدی در دیدگاه های وی با ترامپ در ارتباط با سیاست خارجی جستجو کرد. در صورتیکه ترامپ منافع آمریکا را در هر شرایطی اولین اولویت دانسته و معتقد بود اعضای ناتو باید هزینه های دفاعی بیشتری بپردازند چونکه هم اکنون ما درحال پشتیبانی از اروپا و آنها درحال سو استفاده از ما هستند، بایدن نگاهی بطورکامل متفاوت دارد.
در دیدگاه سیاست خارجی جو بایدن اتحاد بر دیگر مسائل اولویت داشته و این مسئله را می توان در اشارات مکرر به خدمت اتحاد ناتو در سخنان وی مشاهده کرد. بایدن با میزبانی مطلوب و ایراد یک سخنرانی مطمئن در جریان نشست اخیر اهتمام در آن داشت تا از یک سو شکست مناظره گذشته را جبران کرده و از طرف دیگر با پراهمیت جلوه دادن نقش ناتو، کارآمدی رویکرد سیاست خارجی خودرا به اثبات رساند.
در مجموع، آن چه بدیهی به نظر می آید، سیاست های توسعه طلبانه ناتو است که چه با هدف دفاع از اوکراین، چه مقابله با روسیه و چه حتی به عنوان ابزاری برای پیروزی در انتخابات های داخلی آمریکا و فرانسه و غیره، سبب ایجاد تنش و ثبات زدایی شده است.
*هدی یوسفی، کارشناس مسائل بین الملل

منبع: بهمن