انتخاب آباد ادامه دهنده حضور زنان در پیشانی دیپلماسی

بهمن: انتخاب معصومه آباد به عنوان سفیر ایران در فنلاند نشان داد که دولت نگاه ویژه ای به حضور زنان در حوزه بین الملل دارد و نمی تواند و نمی خواهد به حوزه زنان و نیز حضورشان در حوزه های مدیریتی و تصمیم گیری بی توجه باشد.
به گزارش بهمن به نقل از ایسنا، تا دو دهه پیش زنان فعالیت پویا و مستمر در وزارت امور خارجه نداشتند. دختران و زنان در رشته علوم سیاسی و روابط بین الملل تحصیل می کردند اما امکان ارتقا از مرحله کارشناسی به مدیریتی و تصمیم گیری نداشتند. باتوجه به نگاه مردمحور حاکم بر وزارت خارجه سال ها طول کشید تا فضا برای ورود زنان به حوزه مدیریتی در دستگاه دیپلماسی با وجود شایستگی هایی که وجود داشت، برقرار شود. در عین حال نمی توان نادیده گرفت که در این چهل سال زنان عقب تر از مردان در عرصه دیپلماسی هستند و وقتی نوبت به انتخاب اصلح باشد، زنان صلاحیت ها و مهارت های حرفه ای و فنی کمتری نسبت به مردان در این زمینه دارند.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه وقت کشور نخستین وزیری بود که برای نخستین بار پای یک زن را به حوزه مدیریتی و تصمیم گیری در وزارت خارجه باز کرد. مرضیه افخم که سابقه طولانی خدمت در وزارت امور خارجه داشت از طرف وی به عنوان نخستین سخنگوی وزارت خارجه و نخستین سفیر زن در جمهوری اسلامی ایران برگزیده شد.
این نخستین تجربه مثبت جمهوری اسلامی در به خدمت گرفتن زنان در عرصه دیپلماسی بود که با همه انتقادها و اشکالات، اقدامی در خور و قابل توجه بود. مرضیه افخم نیز شایستگی ها و تجربه خوبی از خود در این ماموریت به جا گذاشت و این فصل البابی بود برای انتخاب سفیران زن بیشتر در کشور.
از ده سال قبل تا کنون، پنج زن به عنوان سفیر تام الاختیار از طرف وزارت امور خارجه پیشنهاد و انتخاب شده اند. از بین این پنج نفر، سه تن خاستگاه و جایگاه وزارت خارجه داشتند و دو تن از بیرون از این مجموعه انتخاب شدند.
مرضیه افخم، افسانه نادی پور و فروزنده ودیعتی دیپلمات و دارای سابقه طولانی در وزارت خارجه بودند که از طرف وزیر خارجه وقت معرفی و توسط دولت برای ماموریت خارج از کشور منصوب شدند. حمیرا ریگی و معصومه آباد سفیرانی هستند که از طرف دولت حسن روحانی و ابراهیم رییسی بدون سابقه فعالیت دیپلماتیک معرفی و منصوب شدند.
در روابط دیپلماتیک و بین الملل در دنیا اینکه انتخاب سفیران بغیر از معیارها و خاصیت های حرفه ای دیپلماتیک، شاخص ها و معیارهای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و حتی اطلاعاتی و امنیتی داشته باشند امری عادی است و کشورها فارغ از این که کشوری توسعه یافته و دموکراتیک باشند یا غیر از آن مبتنی بر منافع و صلاحدید خود افراد را برای ماموریت خارج از کشور معرفی می کنند.
حدود یک دهه است که جامعه با مقوله ای به نام “سفیران زن” در کشور رو به رو شده است و این تجربه به همان اندازه که برای جامعه منحصر به فرد و تازه است در قالب دولت و وزارت خارجه نیز تجربه ای جدید و درحال آزمون و خطاست. توجه به مساله جنسیت در تعیین سفیران موضوعی است که در سالهای اخیر باتوجه به افزایش قابل توجه کارمندان زن در وزارت امور خارجه و جای خالی زنان در حوزه های بین المللی و سیاسی پررنگ شده است و دستگاه سیاست خارجی کشور و دولت ها نسبت به این مساله حساس شده اند. در یکی دو دهه اخیر در داخل کشور شاهد حضور زنان در حوزه های مدیریتی و وزارتی بوده ایم اما حضور زنان در حوزه های بین المللی تجربه ای نو برای کشور است.

حساسیت جامعه و افکار عمومی نسبت به انتصاب زنان به عنوان سفیر آن قدر زیاد است که انتخاب صد مرد غیرمرتبط با حوزه دیپلماسی آنقدر واکنش برانگیز نیست که انتخاب یک زن واکنش در بر دارد.

معصومه آباد عضو سابق شورای شهر تهران در دوره سوم و چهارم، مسئول درمانگاه محرومین درون مرزی، ۱۳۶۷–۱۳۶۶، که فعالیت در این بخش به اسارت وی به مدت ۴۰ ماه انجامید. وی هم چنین رییس بخش زنان و زایمان بیمارستان نجمیه ۱۳۷۷–۱۳۷۵، مسئول مؤسسه فرهنگی بروج و مشاور مدیر کل شهرداری تهران بوده است. کتاب “من زنده ام” خاطرات وی از دوران اسارت است که به رشته تحریر درآورده است. اوایل تیرماه اعلام گردید که وی، با پیشنهاد وزیر امور خارجه ایران و تایید رئیس جمهور، به عنوان سفیر جدید ایران در فنلاند منصوب شده است.

انتخاب خانم آباد موجی از انتقادها را با توجه به این که او خارج از سیستم وزارت خارجه و با تحصیلاتی غیرمرتبط با حوزه دیپلماسی و روابط خارجی است، به راه انداخت. منتقدان گاهی رسانه ای معتقد هستند که خانم آباد دارای تخصص و تجربه روابط بین الملل و دیپلماتیک نیست و هم چنین انتخابی سیاسی است. اما آیا تمامی سفیرانی که در جمهوری اسلامی تا کنون انتخاب شده اند دارای تجربه و تخصص دیپلماتیک و غیر سیاسی بودند یا این انتظار فقط درباره ی سفیران زن وجود دارد؟ این درحالی است که در دولت حسن روحانی که شروع کننده انتصاب زنان به عنوان سفیر بوده است نگاه می نماییم می بینیم که در بین چهار زنی که در دولت وی منصوب شدند نیز یک زن بدون ارتباط با حوزه دیپلماتیک و تجربه و تخصص بوده است. بدین جهت انتقادها به چه دلیل است؟ این انتقادها در صورتی است که در همین زمان تعداد قابل توجهی از سفیران مرد نیز تعیین و به محل خدمت اعزام شدند اما هیچ کس نپرسید و نگفت که آیا همه آنها متخصص حوزه دیپلماسی و دارای تجربه کافی بودند یا خیر؟ اساسا حوزه روابط بین الملل تا چه اندازه تخصص گرا و نیازمند سواد دیپلماتیک است؟ همه کشورها به یک نوع تخصص و تجربه نیاز دارند؟
در عین حال رفتار سیاسی و دیپلماتیک کشورهای مختلف نشان میدهد که انتخاب سفیران متناسب با معیارها و فاکتورهای سیاسی اجتماعی، اقتصادی و امنیتی کشور فرستده و نیز متناسب با معیارها و فاکتورهای کشور پذیرنده است. بدین جهت انتخاب فردی شایسته از همه جهت های داخلی و خارجی کاری خیلی مشکل و تقریباً نا ممکن است.
تصمیم دولت پیشین برای انتخاب مرضیه افخم به لحاظ سیاست های داخلی تصمیمی بمراتب سخت و دشوار بود. دولت و وزارت خارجه هم باید موانع داخلی برای انتخاب وی را هموار می کردند و هم کشوری را متناسب با معیارهای جمهوری اسلامی برای اعزام یک سفیر زن می یافتند که این انتخاب و تصمیم با کمترین ریسک محقق شود، اما انتخاب بمراتب انتخابی ساده در مقابل انتخاب خانم حمیرا ریگی بود که بدون هیچ سابقه دیپلماتیک و بین المللی و نیز تحصیلات مرتبط به عنوان دومین سفیر زن ایرانی برگزیده شد.
حمیرا ریگی، همچون معصومه آباد که بتازگی از طرف دولت سیزدهم به عنوان سفیر ایران در فنلاند انتخاب شده است، بدون سوابق دیپلماتیک و طی سلسله مراتب کارشناسی در وزارت خارجه انتخاب و راهی ماموریت خود شد. وی در بهمن ۹۷ به عنوان سفیر ایران در برونئی کار خودرا شروع کرد.
ریگی در سال ۱۳۹۳ فرماندار شهرستان قصرقند در استان سیستان و بلوچستان بود. وی نخستین فرماندار زن در دولت یازدهم و نخستین فرماندار زن اهل سنت بود. وی قبل از آن نیز به عنوان بخشدار شهر بندری چابهار، رییس اداره بهزیستی چابهار، مشاور مدیرکل بهزیستی سیستان و بلوچستان، دبیر کمیسیون امور بانوان فرمانداری چابهار و دبیر کمیسیون شورای شهر چابهار فعالیت نموده بود. ریگی کارشناس ارشد فناوری اطلاعات بود. هر چند انتخاب حمیرا ریگی، انتخابی سخت و به صورتی تابوشکنی بود، اما خانم ریگی هیچ سابقه فعالیت دیپلماتیک در کارنامه خود نداشت و فقط یک انتصاب و انتخاب سیاسی بود ولی مورد هجمه گسترده افکارعمومی و رسانه ها و کارشناسان هم قرار نگرفت.
به گزارش بهمن به نقل از ایسنا، جدا از تخصص و مهارت هایی که یک دیپلمات به لحاظ سیاسی و دیپلماتیک باید داشته باشد، انتخاب سفیران در کشورهای مختلف باتوجه به فاکتورهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و اطلاعاتی و امنیتی متفاوت می باشد.
کشوری مثل انگلستان گاهی سفیرانش از میان کارمندان سرویس اطلاعاتی و امنیتی (MI۶) انتخاب می شوند در صورتیکه تعدادی از آنها هیچ سابقه دیپلماتیک هم در کارنامه خود ندارند. در پاکستان سفیران بیش از میان بخش نظامی این کشور انتخاب می شوند. در هند نیز به همین شکل سفیران بیش از بخش نظامی و ارتش این کشور انتخاب می شوند. در آمریکا خیلی از سفیران از میان نظامیان و ماموران امنیتی و اطلاعاتی انتخاب می شوند. یا در کشورهای اروپایی شاهد می باشیم که بی هیچ ارتباط روشن و مشخصی تعداد قابل توجهی از سفیران و مقامات این کشورها از میان زنان انتخاب می شوند فارغ از این که توانمندی دیپلماتیک دارند یا ندارند. این کشورها آن قدر در روند انتخاب زنان در مسئولیت های مختلف حاکمیتی در یکی دو دهه گذشته پیش رفته اند که گاهی در بعضی پست ها و سفارت خانه ها با مشکلات قابل توجهی از نظر کمبود نیرو مواجهند.
نکته قابل توجه که به نظر از دید منتقدان دور مانده است تجربه و سابقه فعالیت بین المللی خیلی کم زنان در وزارت امور خارجه است که یکی از اشکالات عمده در انتخاب آنها به عنوان سفیر است. از آنجا که زنان در وزارت خارجه سال ها به خاطر برخی باورها و عقاید عقب نگه داشته شده اند و فرصت حضور در مجامع، نهادها و سازمان های بین المللی نداشتند و همچنان هم از این مساله رنج می برند، طبیعی است که کاندیداهای زن در وزارت خارجه برای اعزام به سفارت خانه ها زیاد نباشند؛ سال ها زمان نیاز است تا این خلاء بزرگ پر شود.
با اینحال انتصاب هر چه بیشتر زنان با هر کیفیتی در سطح مدیریتی و تصمیم گیری در کشور به ویژه در پیشانی دستگاه سیاست خارجی حقی ادا نشده و به تاخیر افتاده طی چهار دهه گذشته است که باید از آن استقبال کرد. البته این انتظار که انتصاب ها هر دوره کیفی تر شوند انتظار به جا و قابل تاملی است. با این حال ادامه راه شروع شده در به کارگیری زنان به عنوان سفیران ایران در کشورهای خارجی از طرف دولت سیزدهم نگاهی قابل ستایش و “مثبت” است هر چند برخی جریان ها بر خلاف منافع ملی مدعی اند که این انتخاب شایسته سالاری نبوده است.
باتوجه به محور بودن زنان در عرصه اروپا خیلی از کارشناسان سفارش می کنند که در این کشورها خصوصاً در عرصه اسکاندیناوی سفیر زن از طرف ایران اعزام شود. به عنوان مثال بیش از ۶۰ درصد از هیات حاکمه و وزارت خارجه فنلاند در سطوح مختلف کارشناسی و مدیریتی را زنان می سازند، بدین جهت انتخاب یک زن به عنوان سفیر ایران در هلسینکی، انتخابی به جا است.

منتقدان منصف و دانشگاهیان خصوصاً دانش آموختگان حوزه روابط بین الملل و علوم سیاسی انتظار دارند پس از چهار دهه همانطور که کشور در عرصه های مختلف فنی و مهندسی، بهداشت و درمان، علم و پژوهش و غیره توسعه یافته و افراد متخصص آن رشته را جذب می کند در عرصه روابط بین الملل و دیپلماسی نیز به این مساله توجه گردد و تلاش شود زنان و دخترانی که در عرصه روابط بین الملل تحصیل می کنند ارتقا یافته و مهارت ها و فرصت های دیپلماتیک بیش از پیش در اختیار این افراد قرار گیرد تا در آینده نزدیک شاهد رشد زنان در این زمینه نیز باشیم. تعداد افرادی که در وزارت خارجه از سطح کارشناسی به سطح مدیریتی رسیده باشند، خیلی کم است و این انتقاد جدی به وزارت خارجه در دولت های مختلف وارد است که از ورود زنان به حوزه مدیریتی در یک توافق نانوشته و بدون توجه به شایستگی ها و توانمندی های قابل توجه برخی زنان جلوگیری می شود.
شاید انتخاب خانم معصومه آباد، انتخابی اصلح نباشد اما در قالب توجه دولت ها به حضور زنان در حوزه های مختلف کارشناسی و مدیریتی اقدام دولت سیزدهم و دستگاه دیپلماسی مورد توجه است. معصومه آباد نخستین زن سفیری است که در دولت سید ابراهیم ریسی منصوب می شود. باید دید این سلسله انتخاب ها ولو با معیارها و فاکتورهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و غیره در این دولت ادامه خواهد یافت یا خیر.
سابقه فعالیت خانم آباد در عرصه شهری و بهداشت و درمان می تواند زمینه ساز فعالیت وی در فضای سیاسی اجتماعی فنلاند و نیز برنامه های متنوع دیگر باشد که در کنار کار سفارت، به معرفی پیشرفت های ایران در این زمینه ها بپردازد. موضوع زنان در سطوح مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی و غیره از مهم ترین دستورکارهای سازمان ها و نهادهای بین المللی خصوصاً کشورهای توسعه یافته است. بدین جهت حضور بیش از پیش زنان در حوزه های سیاسی بین المللی بیش از گذشته احساس می شود. طبیعی است که در این زمینه زنان با سابقه کار دیپلماتیک و تحصیلات مرتبط و آشنا به زبان های خارجی انتخابی اصلح است اما باتوجه به بافت سیاسی کشور و امکانات و محدودیت های داخلی و خارجی و با هر باور و اعتقادی باید از حضور زنان در سطوح مدیریتی و در پیشانی سیاست های داخلی و خارجی استقبال کرد چونکه نیاز است تا از حضور زنان بیشتر در حوزه های تصمیم گیری کلان داخلی و خارجی استفاده گردد.

منبع: bahman24.ir