آیا مذاکرات وین تا انتخابات کنگره به تعویق می افتد؟

بهمن: هفته هاست مذاکرات برجامی و رد و بدل پاسخ ها میان ایران و آمریکا با واسطه گری نماینده اتحادیه اروپا بر سر برخی اختلافات باقی مانده برای احیای برجام جریان دارد. بغیر از پاسخ اولیه که تهران به متن پیش نویس اولیه داد و با واکنش مثبت طرف های اروپایی و روسیه و چین قرار گرفت، پاسخ های بعدی با رکود و سکوت مواجه گردید.
تا کنون هر یک از جانب ها با ارسال پاسخ خود مدعی شدند که پیشنهادات و پاسخ شان راه را برای توافق باز گذاشته است اما تنها راهی که هنوز باز نیست، راه بازگشت به توافق است.
در این میان تحولات داخلی هر یک از کشورها و گذشت زمان، بر روند مذاکرات و احیای برجام و کاهش انگیزه افکار عمومی و دولت ها بسیار موثر بوده است. انتخابات کنگره آمریکا که تا دو ماه دیگر برگزار می گردد و می تواند تعیین کننده سرنوشت دولت جو بایدن در آینده باشد، افزایش فشارها به اروپا برای تامین امنیت و انرژی در بحبوحه تنش با روسیه، افزایش فشارهای اقتصادی در ایران، تنش میان روسیه و آمریکا و تنش میان آمریکا و چین همچون تحولات بارزی است که در این روند مشاهده می شود.
برخی کارشناسان بر این نظرند که آمریکا در تلاش است مذاکرات بازگشت را باتوجه به نزدیکی انتخابات کنگره تا دو ماه دیگر ادامه دهند و برخی بر این نظرند که باتوجه به مشکلات اروپا برای تامین امنیت و انرژی خود به برجام نیاز دارند و دیر یا زود شاید یکی دو هفته دیگر توافق شود.
رحمان قهرمان پور درباره ی شرایط فعلی حاکم بر روند مذاکرات و تبادل پاسخ ها به ایسنا اظهار داشت: این واقعیت که ارزش راهبردی برجام برای هر دو طرف کم شده است را باید بپذیریم. در سال ۲۰۱۵ برجام، یک برند شد و فضای جدیدی ایجاد کرد تا در نظام کنترل تسلیحاتی و ثبات منطقه موثر باشد اما وقتی برجام اجرا شد، حتی دولت اوباما هم سرمایه گذاری شرکت های آمریکایی در ایران بیشتر نشد. در ایران هم ما فکر می کردیم شرایط بهتر می شود اما سرعت لازم را نداشتیم چون زیرساختش را نداشتیم. این که فرصت به شما داده شود، یک بحث است این که آمادگی برای بهره برداری از فرصت داشته باشیم، بحث دیگری است.
وی افزود: نگاهی که آمریکا و ایران و کشورهای منطقه در ۲۰۱۵ به برجام داشتند با نگاه امروز خیلی فرق دارد. عربستان و امارات آن زمان بسیار نگران برجام بودند اما الان مثل گذشته دیگر نگران نیستند. این روند در طرف آمریکایی هم به همین شکل است و برجام ارزشش کم شده چون در برجام ۲۰۱۵ انتظار بود که سیاست چرخش به آسیای آمریکا را تسهیل کند و با ایران بتوانند کار کنند اما بعد ترامپ آمد و همه چیز رویه ی دیگری به خود گرفت.
قهرمان پور اشاره کرد: کسی فکرش را هم نمی کرد کشورها از برجام خارج شوند آن هم آمریکا. همه مراقبت های سیاسی و حقوقی به جهت اینکه اگر ایران تخلف کرد مراتب به شورای امنیت کشانده شود در نظر گرفته شد و اتفاقا مذاکرات سختی بر سر آن شد اما هیچ کس فکر نمی کرد که ممکنست خود آمریکا از برجام خارج شود! بدین جهت الان در ۲۰۲۲ باید بپذیریم که دیگر برجام ۲۰۱۵ و شرایطی که آنرا محقق کرد وجود ندارد.
وی اصرار کرد که انتظارات ما از برجام نباید حداکثری باشد. در بهترین حالت می توان انتظارات متوسطی داشت در صورتیکه در ۲۰۱۵ امیدواری برای اینکه برجام فضای سیاست خارجی و اقتصاد ایران را تغییر دهد، زیاد بود و در طرف آمریکایی هم همین نگرش بود در خصوص این که ایران در منطقه دست از محور مقاومت بردارد، اما دیدند که اینگونه نشد.
این کارشناس مسایل بین الملل اظهار داشت: هر سیاستمداری در ایران و آمریکا که پرونده هسته ای و برجام را دنبال می کند، می داند در بهترین حالت انتظارات متوسط باید از برجام داشته باشند و مثل ۲۰۱۵ تحول جدی با بازگشت به آن و اجرای مجددش در منطقه یا در ارتباط با کنترل تسلیحات ایجاد نمی گردد و دلیل وضعیت فعلی که دو طرف مساله برایشان فوریت ندارد شاید همین است که به این جمع بندی رسیدند که حتی اگر برجام احیا شود، انتظارات حداکثری دو طرف که در ۲۰۱۵ وجود داشت را دیگر برطرف نمی کند.
قهرمان پور اضافه کرد: برای ایران این ابهام جدی است که در ۲۰۲۴ اگر بایدن روی کار نباشد چه بر سر برجام می آید. از طرفی آمریکا فکر می کند که محدودیت هایی که در برجام برای ایران در نظر گرفته شده است به لحاظ زمان بندی درحال اتمام است و انتظارات حداکثری نمی توان از آن داشت بدین جهت دو طرف عجله و ذوق چندانی برای احیای سریع تر آن ندارند.
وی در پاسخ به این که بعضی می گویند اختلاف میان دو طرف بر سر چند کلمه است؟ اظهار داشت: اساسا اختلاف بر سر دو یا سه کلمه نیست. یکی از مهم ترین اختلاف ها بر سر تضمین هاست. از قدیم موضوع اقدامات اعتمادساز میان ایران و غرب محل اختلاف بوده است. شاید در ظاهر این طور به نظر برسد که بحث بر سر دو سه کلمه است اما اگر هم اینگونه باشد، این چند کلمه قله کوه روابط ایران و غرب است که نتیجه چهار دهه بی اعتمادی مستمر میان دو طرف است، این کلمات اختلاف بر سر مسایل ساده نیست بلکه اختلافاتی تاریخی و عمیق هستند و به همین راحتی نمی توان انتظار داشت که حل شوند.
این کارشناس مسایل بین الملل اشاره کرد: ایران و آمریکا تا جایی که امکان دارد، می خواهند امتیاز کمتر دهند و امتیاز بیشتر بگیرند و این کار را سخت می کند.
وی در پاسخ به این که به نظر افکار عمومی نسبت به اخبار مذاکرات و احیای برجام بی تفاوت تر از قبل شده است و حساسیت ها دیگر مثل قبل نیست اظهار داشت: تحلیل گران بازار و اقتصاد شاید از یک سال قبل تاکید داشتند که نباید انتظار تحول بنیادین از برجام داشت اما بنظر می رسد در سطح عمومی تری این مساله دارد رواج پیدا می کند و مردم در سطحی عمومی تر به این احساس رسیده اند شرایط اقتصادی اینقدر سخت شده است که حتی برجام هم اجرائی شود، تفاوتی در اصل موضوع ایجاد نمی کند؛ این وضعیت برای سیاست مدار هم فرصت است، هم تهدید. این که آقای امیرعبداللهیان گفتند، مردم از ما نتیجه می خواهند حرف مهمی است. برای روند و جزئیات در اولویت نیست مهم این است که اجرای برجام یا هر توافق دیگری چه تاثیری بر زندگی و معیشت آنها خواهد گذاشت.
قهرمان پور اشاره کرد: البته برای دولت آقای رییسی کار دشوار است. از طرفی دولت باید نشان دهد که برخی انتقادات در خصوص این که این دولت تخصص و توانایی لازم برای مذاکره کردن ندارد درست نیست و از طرفی برای دولت مهمست که هم اصولگرایان با توافق همراهی کنند و هم اصلاح طلبان نتوانند به آن حمله کنند؛ این شرایط کار را برای دولت سخت کرده است. هرچه مذاکرات طولانی شود، افکار عمومی ممکنست فکر کند که دولت تخصص لازم را ندارد و این تهدیدآمیز است و از طرفی می تواند فرصت باشد چونکه هم افکار عمومی حساسیستش کم شود و هم فشار روی مذاکره کننده کم می شود. اما این مساله به ما می گوید که نباید فکر نماییم کم شدن حساسیت مردم نسبت به توافق به این معناست که به دولت اعتماد کردند یا وضعیت اقتصادی دیگر خوب است بلکه می تواند به این معنا باشد که مردم دیگر فکر می کنند، توافق شدنی و امکان پذیر نیست که در این صورت این فضا برای دولت و کشور تهدید است. مسئولان باید دقت کنند که لزوما کاهش فشار و حساسیت مردم نسبت به مذاکرات و برجام از سر همراهی با دولت نیست.
این کارشناس مسایل بین الملل درباره ی برخی موضع گیری ها و گزارش ها در رسانه های اسراییلی که مدعی شدند برجام تا چند هفته دیگر اتفاق می افتد؟ این رویکرد مثبت است یا منفی؟ اظهار داشت: در اسفند ۱۴۰۰ هم اسراییلی ها گزارش هایی نوشتند که توافق به انجام می رسد و اسراییل دارد خودش را آماده می کند و این دفعه هم دارند همان حرف ها را می زنند ولی مشخص نیست که این رویکرد عملیات روانی است یا اطلاع دقیق از موضوع دارند. هر بازیگری برمبنای منافع و استراتژی که انتخاب نموده به صحنه نگاه می کند، ممکنست یک عملیات روانی باشد که به طرف آمریکایی برای گرفتن امتیاز فشار آورند. بتازگی خبری بود در خصوص این که اسراییل یک میلیارد دلار هواپیماهای سوخت رسان از بویینگ خریده است و گفته شده است که اینها مشخصا آمادگی برای ضربه زدن احتمالی به تاسیسات هسته ای ایران است اما ممکنست آنها بخواهند از دل این عملیات روانی از آمریکا امتیاز بگیرند.
وی اشاره کرد: این طور که بوی آن می آید، آمریکایی ها می خواهند مذاکرات را برای پس از انتخابات کنگره نگه دارند. به نظر جریان موافق توافق در دولت آمریکا نتوانستند بر سر توافق اجماع ایجاد کنند. بدین جهت بعید نیست تا پس از انتخابات کنگره توافق را نگه دارند. با اینحال باید دید پاسخ آنها به پاسخ اخیر ایران چه خواهد بود؟ در آن صورت قاطع تر می توان صحبت کرد اما این احتمال که بخواهند تا پس از انتخابات کنگره مذاکرات را ادامه دهند الان بیشتر شده است.

منبع: bahman24.ir